shop
nieuwsbrief

NL EN


   

Interview Volkskrant over het ontwerp van de verkiezingsaffiches

 12

De poster is terug van weggeweest

Honderdduizenden zijn er over het land verspreid. Wat is de beeldende kracht (of het gebrek eraan) van al die verkiezingsposters?

Veel blauw. Hier en daar wat in het oog springend rood. Enkele ecologisch groene accenten. En wat oranje voor het nationalistische koningshuis gevoel. Maar liefst 400 duizend zijn er in Nederland verspreid. Het verkiezingsaffiche is terug van weggeweest. Overal verrijzen aanplakborden, die door leden van politieke partijen rap met posters worden gekoloniseerd.‘Ze zeggen ons: let op, we moeten binnenkort stemmen’, zegt grafisch ontwerpster Renate Boere. Voor het eerst zijn ook er voor bedrukte borden geplaatst: kleurige schaakborden met in elk vak je de poster van een politieke partij, op volgorde van het lijst nummer.‘Zonde’, vindt Boere. ‘Zo wordt de achterban zijn actieve rol ontnomen,en kan men minder creatief plakken.’ Ook als podium voor politieke partijen zijn de posters terug. Boere: ‘Sinds 2002 besteden partijen, mede aangezet door Pim Fortuyn, weer veel aandacht aan een goede foto van de lijst trekker. Een intelligent idee dat bijzonder is vormgegeven blijft achterwege: meestal is het uitgangspunt een foto van de lijsttrekker.’ Historicus Gerrit Voerman oordeelt dat er dit jaar geen echt goed affiche bij zit. ‘Geen van de leuzen zal blijven hangen. Dat was in 1986 anders, met ‘Laat Lubbers zijn karwei afmaken. ’Of in 1977 met ‘Kies de minister president’, toen Joop den Uyl. Toen was de essentie van de campagne meteen duidelijk. De VVD heeft die kans laten lopen.’ Bij de VVD zelf denken ze daar anders over: daar denken ze dat een poster met alleen tekst de aandacht trekt tussen allemaal portretten. Tijd voor een karakter analyse van tien verkiezingsposters door Volkskrant-kunstredacteur Rutger Pontzen en grafisch ontwerpster Renate Boere.

Maartje Bakker, Rutger Pontzen

 

Partij voor de Dieren

Grote, wervende foto van frisse, moderne vrouw, met tekst balken apart beeld rechtsonder. Het zijn de standard ingrediënten van tijdschrift covers. Groot gevaar bij deze poster: inzoomen levert niet altijd het gewenst eeffect op. In dit geval vervlakt het gezicht in plaats dat het sprekend wordt.Wel accentueert het hetverschil tussen ogen en mond. Ondanks de glimlach heeft de blik een harde uitdrukking. Geen vrouw waar je zoete broodjes mee bakt. Past wel bij de activistische houding van Marianne Thieme. RP

Deze poster valt erg op tussen de andere. Dat komt doordat Marianne Thieme zo dicht bij komt. Het lijkt of ze dit heeft afgekeken van GroenLinks: bij de vorige verkiezing en liet Femke Halsema zich net zo intiem portretteren. Ze draagt veel makeup; ze wil duidelijk zichzelf inzetten. Stem Marianne Thieme, roept deze poster. Het logo past niet bij die serieuze en een tikkeltje verleidelijke blik, want het doet denken aan de Kaasjes van La vache qui rit. RB

PVV

Beeldcombinaties kunnen onverwacht suggestief werken.Dat wisten de surrealisten al. Neem een vogel boven je hoofd. Dan denk je toch snel: pas op! Poep. Dat Wilders blijft staan moet zijn strijdbare onverzettelijkheid benadrukken. Hij is van onderen gefotografeerd. Van uit een laag perspectief zodat we tegen hem opkijken. Oude truc uit de pioniersjaren van de fotografie. Opvallend: wel de nationale driekleur, geen oranje. Met andere woorden: wel voor Nederland, niet voor het koningshuis. Voorlopige conclusie: Wilders want zichzelf koning. RP

De Nederlandse vlag zegt alles: een verwijzing naar nationalisme. De achtergrond is ook nog eens wit.Het is speculeren,maar dat zou kunnen slaan op een wit Nederland. Dat kanWilders niet zeggen, maar zo kan hij het wel uitbeelden.Naar geen van de leiders op de posters kijken de kiezers zo op als naarWilders. Toch is hij tegelijkertijd toegankelijk: door te lachen en zijn hand in zijn broekzak te steken. RB

PvdA

De kwestie met Diederik Samsomis: wel of geen stropdas.Tijdens de afgelopen debatten droeg hij er een. Voor de posters is na lang vergaderen blijkbaar besloten van niet. Om de verwarring te maskeren is er over boord van Samsons shirt een tekst gedrukt. De opmaak straalt iets van een filmposter uit. Binnenkort in de bioscoop! Natuurlijk is Samson geen Hugh Grant met een weelderige bos haar. Ook daarvoor is een oplossing gevonden: door het stekelige badmutskapsel van Samson weg te laten. Komt toch over als een ei waarvan het kapje is afgehakt. RP

De PvdA slaagt er het beste in een verhaal te vertellen met de poster. Samsom staat er op als een frisse Hollandse jongen; de kleuren zijn precies dezelfde als die op de kaft van de Kameleonboeken. Echt zo’n type dat persoonlijk zijn vinger in een dijk zal stoppen. De typisch Nederlandse lage horizon laat je naar Samsom op kijken en verwijst ook naar een punt op de horizon: het perspectief waarnaar Samsomons wil leiden. RB

D66

Op de kunstacademie leer je dat je een pupil in een oog nooit volledig tekent. Het bovenste oog lid moet er deels over heen vallen. Anders krijg je een onnatuurlijke, starende blik. Van Alexander Pechtold is bekend (net als van Elco Brinkman) dat hij graag met zo’n starende blik de lens in kijkt. Toch knap dat deze handicap op de poster ten goede is gekeerd. Vanuit de donkerte doemt zijn milde gelaat met priemende ogen op,in een Rembrandtesk strijk licht. De kunst historicus/gewezen veilingmeester kent zijn klassiekers. RP

‘Het contrast tussen de donkere achtergrond en het lichte gezicht van Pechtold doet denken aan een schilderij van Rembrandt. Pechtold ziet er statig en voornaam uit, net als de mensen die zich toentertijd lieten portretteren,maar wel wat moe. Het zwarte kan ook verwijzen naar de dramatische tijden waarin we leven, waartegen Pechtold licht afsteekt. Zijn gezichtsuitdrukking is juist: niet te veel lachen, wel sympathiek ogen.’ RB

VVD

Volgens onderzoek de meest success volle poster van deze verkiezingen. Er zijn er maar liefst 90 duizend van verspreid. Tekstaffiche in twee, zogenaamd complementaire kleuren, oranje en blauw. Past in de traditie van de partij: posters zonder dat de lijsttrekker er op staat (uitzonderingen daargelaten, zoals Wiegel en Zalm). Dit jaar met nononsense uitspraken in meerdere smaken,zoals ‘Handen uit de mouwen in plaats van hand ophouden’ en ‘Meer straf en minder begrip voor criminelen’. Ook die oneliners zijn complementair, opgebouwd uit tegenstellingen. Verrassend consequent dus. RP

Het is de vraag of deze campagne past bij de tijd geest. Zulke polariserende, harde zinnen. Dat paste bij de vorige verkiezingen, toen de VVD zich kon afzetten tegen de regering. Maar nu hebben we net een tijd van door de PVV gedoogd beleid gehad en zitten mensen minder te wachten op zulke oude beweringen. Er is meer behoefte aan nuance. RB

CDA

Waarom er in de schilderkunst zo weinig portretten zijn van lachende mensen? Omdat een gezicht met ontblote tanden een grimas wordt. Een vertrokken gelaat dat eerder gepijnigd lijkt dan ontspannenheid uitstraalt. Geldt ook soms voor foto’s. Je ziet de CDA-lijsttrekker vechten tegen dat vertrokken imago. Drie stroken tekst telt het affiche. En alle drie wat typografie en kleur betreft anders. Zoiets bevordert de eenheid van de mededeling niet. Zeker niet als de partij de slogan wil uitstralen ‘Samen kunnen we meer’. RP

Van Haersma Buma lijkt zich te verstoppen in de bladeren van bomen achter hem en achter de tekst. Er is veel ruis: het groen, dat verwijst naar de boeren achterban van het CDA,en de tekst in vier verschillende lettertypen. Daardoor wordt Buma verdrongen. De tekst past ook niet bij de afbeelding: er staat samen, maar Buma staat er alleen op. De boodschap van het CDA: met deze bescheiden man willen we best meedenken in de regering. RB

GroenLinks

Net als het blauw en oranje bij de VVD, zijn het groen en rood van GroenLinks complementaire kleuren. En net als bij de VVD staat er op de poster van GroenLinks geen foto van de lijsttrekker, JolandeSap. Maar daarmee houden alle overeenkomsten op. De layout is in tegenstelling tot bij de VVD heel nauw gekaderd. Alsof de tekst onder een vergrootglas is gelegd. Ook een verschil met de VVD: alle letters bij Groen Links zijn kapitalen. Geeft een officieel tintje aan de inhoud. Weinig speels, ondanks dat de opmaak uit het lood staat. RP

Om deze poster te begrijpen moet je erg je best doen. Hij lijkt een ongelukkige uitsnede van het logo, in plaats van het intellectueel overbrengen van een thema. Als je gaat lezen, zie je dat het gaat over een groener Nederland, maar je wordt visueel niet uit gedaagd dat te begrijpen. De letters hebben een zuurstokrode en felgroene kleur – niets natuurlijks, maar verwijzend naar een harde werkelijkheid. RB

SP

De enige poster waarop het logo van de partij niet zichtbaar is.Komt omdat er iemand voor staat. Emile Roemer. Indirecte boodschap:deze man ís de partij. Stem op hem en je krijgt de SP er gratis bij. Roemer is in een gestreept antracietgrijs pak gefotografeerd, met witte boord. Niet de outfit waarmee je SP stemmersassocieert. Het voorkomen van de grote roerganger is dan ook een vorm van hypercorrectie. Een gewezen onderwijzer die zich heeft opgewerkt tot potentieel staatsman – en zich daardoor gewichtiger is gaan kleden dan welke andere staatsman ook. RP

Dit affiche lijkt sprekend op dat uit 2006. Toen stond Jan Marijnissen op de voorgrond, nu Emile Roemer. Terwijl Marijnissen er wat informeler uitzag, kiest Roemer, die in tegenstelling tot zijn voorganger een stropdas draagt, een klassieke pose. Je kijkt ook naar hem op, maar doordat hij lacht, is Roemer tegelijker tijd toegankelijk. De poster vertelt: met deze gezellige Brabander is de SP aan de beurt om te regeren. RB

ChristenUnie

‘Voor de verandering’ is de zinsnede waarmee de ChristenUnie zichzelf de verkiezing in lanceert. Dat is niet wat het beeld uitstraalt. Eerder dat alles bij het oude blijft. De verschillende blauwgradaties geven de foto een onveranderlijk, ijzig imago. Zelfs de ogen van Arie Slob lijken blauw bijgekleurd. Komt bij dat de scherpte waarmee Slob is gefotografeerd sterk afsteekt tegen de wazige personen op de achtergrond. Geen herder tussen zijn volk. Eerder een voorganger die vriendelijk oogt, maar streng is. RP

Trots en onder de mensen, zo heeft Arie Slob zich laten portretteren. Daarmee laat hij zien dat hij ervoor de mensen wil zijn. Achter het portret van Slob zie je een soort aura. Misschien een verwijzing naar het hemelse van de ChristenUnie? De tekstbalk met daarin ‘Voordeverandering’ loopt schuin omhoog. Dat drukt beweging en actie uit, de daadkracht die veel partijen willen uitstralen. PvdA en GroenLinks hebben ook zo’n schuine streep. RB

SGP

Volgens onderzoek de minst aantrekkelijke poster van deze verkiezingen. Zijn ook het minst verspreid: ruim 10 duizend. Enige poster die in tweeën is gedeeld. De witte tekstband houdt de boel bij elkaar. Op zich goed verzonnen. Daardoor krijgt de slagzin ‘Daad bij het woord’ toch de maximale aandacht. Kleurenbalkje rechtsonder doet denken aan een drukproef uit de grafische industrie. Even testen of de kleuren goed zijn. Kleine frivoliteit die de partij zich gunt. RP

De vaste achterban neemt via het affiche kennis van het lijstnummer 9. Zo weten de gereformeerden waar ze hun partij moeten zoeken op het stembiljet. Verder is dit affiche matig vormgegeven: met allerlei balken, lettertypen, twee leuzen. Maar vooral valt het contrast op tussen de tekst en het portret van Kees van der Staaij. Van der Staaij straalt onzekerheid uit: hij is niet opgemaakt, zijn haar wordt dun. De tekst, ‘Daad bij het Woord’, is dan weer heel stevig. RB

 

Studio Renate Boere / Abraham van Beyerenstraat 4 / 2525 TG Den Haag / +31(0)70 2167612 / +31(0)6 24525557 / info@renateboere.nl